Internowania 

końcem stycznia ofensywa Armii Czerwonej dotarła na Górny Śląsk. Jednostki NKWD rozpoczęły „oczyszczanie tyłów frontu” wyłapując osoby podejrzane i potencjalnie niebezpieczne. Internowano rzeczywistych sabotażystów,  dywersantów ale także działaczy polskiego podziemia niepodległościowego, żołnierzy Armii Krajowej oraz osoby przypadkowe, będące ofiarami donosu.  Aresztowania trwały do maja, a schwytani na ogół wysyłani byli do Związku Radzieckiego. Zatrzymana ludność pochodziła zarówno z tych terenów Górnego Śląska, które do 1939 roku należały do Rzeszy Niemieckiej, jak i tych, które należały do Rzeczypospolitej Polskiej. 

W tym samym czasie, 3 lutego 1945 r. sowiecki Państwowy Komitet Obrony ZSRR wydał dyrektywę o zmobilizowaniu obywateli Rzeszy Niemieckiej w wieku od 17 do 50 lat, pozostających na zapleczu I, II i III Frontu Białoruskiego i I Frontu Ukraińskiego Armii Czerwonej, do pracy przymusowej na terenie Związku Radzieckiego. Sowieci traktowali mieszkańców Górnego Śląska jako formę reparacji wojennych za szkody wyrządzone przez Niemców na terenie ZSRR. Dyrektywa weszła w życie dzień po konferencji jałtańskiej. Na Górnym Śląsku rozpoczęła się akcja masowych zatrzymań, których szczególna koncentracja przypadła na teren Bytomia, Gliwic i Zabrza. Ofiarami zatrzymań padli głównie pracownicy Górnośląskiego przemysłu. Aresztowania dotknęły także mieszkańców pogranicznych miejscowości dawnego województwa śląskiego, takich jak Radzionków. W świetle dokumentów sowieckich tylko w ramach tej operacji na zapleczu I Frontu Ukraińskiego (czyli głównie na terenie Górnego Śląska) internowano ok. 40 tys. osób.

Wywózka i praca przymusowa

Internowanych przetrzymywano w obozach przejściowych, m.in. w Bytomiu, Knurowie i Łabędach. Po poszerzeniu torów kolejowych do rosyjskich standardów, transporty ruszyły na wschód. Wywózki odbywały się w fatalnych warunkach, wielu deportowanych nie przeżyło transportu. Zdecydowana większość Górnoślązaków została skierowana do batalionów pracy znajdujących się przede wszystkim na terenie Zagłębia Donieckiego (Donbas), Białorusi (okolice Mińska) i obszarach Kaukazu (okolice miasta Bordżomi w Gruzji). Obozy te były administrowane przez Główny Zarząd ds. Jeńców Wojennych i Internowanych NKWD (GUPWI NKWD). Katorżnicza praca połączona z fatalnymi warunkami bytowo-sanitarnymi w łagrach powodowała dużą śmiertelność.

Powroty deportowanych rozpoczęły się już w połowie 1945 roku – zwalniano wtedy głównie osoby starsze i niezdolne do pracy. Ostatni spośród tych, którym się udało przeżyć, wracali jeszcze na początku lat 50-tych.

Pamięć

Zmiany polityczne po 1989 roku pozwoliły podjąć badania nad zagadnieniem deportacji Górnoślązaków do Związku Radzieckiego w 1945 roku. Temat wywózek przywoływany jest zarówno przez historyków jak i dziennikarzy. Mimo upływu lat problem ten jest ciągle aktualny i niezwykle ważny dla mieszkańców regionu. Niezbędne jest więc zebranie wszelkich informacji na temat tamtych wydarzeń. Drogą do tego są m.in. dalsze badania naukowe.